ΘΕΜΑ: «ΛΕΙΤΟΥΡΓΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ»
Αφού καλωσορίσαμε κάποια νέα μέλη που δεν είχαν έρθει στην πρώτη συνάντηση και επαναλάβαμε συνοπτικά αυτά που είχαμε πει την προηγούμενη φορά, ξεκινήσαμε βλέποντας τρία βιντεάκια, για να κατανοήσουμε πόσο σημαντική είναι η σχέση του γονέα με το παιδί του:
*Τα πειράματα κοινωνικής απομόνωσης ( social isolation experiments) του Harry Harlow με τα νεογέννητα πιθηκάκια
* το πείραμα Συνθήκης ξένου ( strange situation experiment ) της Mary Ainsworth και
* το πείραμα του ανέκφραστου προσώπου ( still face experiment) του Ed Tronick.
Η Melany Klein αναφέρει χαρακτηριστικά : «Το φαγητό είναι απλά η συντήρηση. Η σχέση, η φροντίδα, είναι η ίδια η ζωή…»
Στη συνέχεια αναλύσαμε και συζητήσαμε τους λειτουργικούς παράγοντες της οικογένειας. Είναι οι εξής :
* ΤΟ ΞΕΚΑΘΑΡΟ ΗΓΕΙΣΘΑΙ, δηλ. ποιος ορίζει τα πράγματα στην οικογένεια, ποιος έχει την ισχύ. Τα παιδιά χρειάζονται ηγείσθαι, όχι ηγέτη. Χρειάζονται σωστό, λειτουργικό πρότυπο από το γονέα, που μέσω μίμησης προτύπων να το μάθουν κι αυτά. Τα παιδιά δεν ακούν αυτά που τους λέμε, βλέπουν αυτά που κάνουμε, το πώς χειριζόμαστε τα πράγματα. Το ηγείσθαι χτίζεται και από τους δύο γονείς και προϋποθέτει συνεργασία και συμπληρωματικότητα. Ο γονέας σταδιακά να αυτοκαταργείται, αλλά όσο μεγαλώνει η απόσταση, να μεγαλώνει κι ο «σύνδεσμος» γονέα-παιδιού. Τα παιδιά να έχουν το ασφαλές λιμανάκι της οικογένειας, αλλά να δοκιμάζουν βιωματικά, να «ψάχνουν» κι αλλού και να ξαναγυρίζουν στο λιμανάκι, ώσπου να πετάξουν στη δική τους ζωή, μέσα όμως από διεργασία που υπηρετεί ζωή, «μεγάλωμα».
* ΤΑ ΟΡΙΑ, δηλ. τι ανήκει και τι δεν ανήκει μέσα στην οικογένεια. Να υπάρχουν ατομικά, ζευγαρικά, οικογενειακά, διαγενεϊκά όρια. Να είναι σαφή, ξεκάθαρα κι εύκαμπτα κι όχι άκαμπτα. Να αποφεύγουμε τα άκρα, δηλ. τα υπερβολικά άκαμπτα ή τα χαοτικά όρια, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν από δυσλειτουργία έως παθολογία.
Παραδείγματα ορίων : Ο γονέας να χτυπά την πόρτα του δωματίου του εφήβου και να ζητά την άδειά του για να μπει μέσα. Το ίδιο να κάνει κι ο έφηβος στο δωμάτιο του ζευγαριού. Η πεθερά να παίρνει την άδεια της νύφης πριν πάει στο σπίτι του ζευγαριού να προσφέρει τη βοήθειά της. Ο δάσκαλος να σταματά τον μαθητή που απαντά σε ερώτηση που απευθυνόταν σε κάποιον άλλον. Το ίδιο να κάνει κι ο γονέας, όταν το μεγαλύτερο αδερφάκι λέει στο μικρότερο τι να κάνει και τι να μην κάνει.
* ΤΟ ΣΥΓΚΙΝΗΣΙΑΚΟ ΚΛΙΜΑ, δηλ. η «κόλλα» για να είναι δύο άνθρωποι μαζί. Είναι η φροντίδα, το νοιάξιμο, η αμοιβαία υποστήριξη, μέσα σε ένα πλαίσιο όπου ο καθένας είναι ο εαυτός του και στηρίζει και τον άλλον. Είναι σημαντικό να υπηρετεί ζωή κι όχι παθολογία.
* Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ, δηλ. η έκφραση συναισθημάτων και βιωμάτων, το μοίρασμα, το μαζί.
* ΤΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΦΑΣΗ ΖΩΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ. Όταν η οικογένεια αλλάζει εξελικτική φάση, π.χ. γεννιέται το αδερφάκι, πάει το παιδί για πρώτη φορά στο σχολείο, μπαίνει στην εφηβεία, φεύγει για το πανεπιστήμιο, παντρεύεται, πεθαίνει ο παππούς / η γιαγιά κτλ. , τότε υπάρχει αποσταθεροποίηση σε όλο το οικογενειακό σύστημα κι εκλύεται αγωνία και στρες. Κάποιες οικογένειες, προσπαθώντας να διατηρήσουν την ομοιόστασή τους, όχι μόνο δε χαίρονται που η ζωή προχωράει, όχι μόνο δεν καλωσορίζουν τη νέα φάση ζωής, αλλά παραμένουν κολλημένες στο προηγούμενο εξελικτικό στάδιο( π.χ. προσκόλληση στο μητρικό πρόσωπο ), πράγμα που θα προκαλέσει δυσλειτουργία, η οποία θα εκφραστεί με κάποιο σύμπτωμα από κάποιο μέλος της οικογένειας, π.χ. άρνηση του παιδιού να πάει σχολείο, μαθησιακό πρόβλημα, αντικοινωνική συμπεριφορά, βουλιμία, ανορεξία κ.ά.
Οι προσδοκίες των γονέων, οι ετικέτες, οι εντολές, οι οικογενειακοί μύθοι, πολλές φορές όχι μόνο καθορίζουν τις σχέσεις των μελών, αλλά και τις καταστρέφουν. Χρειάζεται παρέμβαση ειδικού για συμβουλευτική, εκπαίδευση και – κυρίως – θεραπεία.
Πολύ σημαντικό είναι να δούμε τις συμπεριφορές των παιδιών, ακόμα και των «κακών» παιδιών, ως βοηθητικές, ειδάλλως δε θα μπορέσει το οικογενειακό σύστημα να μεταβεί στη νέα εξελικτική φάση ζωής.
Βοηθάει το να επαναπροσδιορίσουν οι γονείς τον ρόλο τους και τον τρόπο διαπαιδαγώγησής των ( π.χ. να δώσουν περισσότερο χώρο, χρόνο, ισχύ στον έφηβο, ζητώντας παράλληλα και την αντίστοιχη ευθύνη που του αναλογεί ), καθώς επίσης και να επικαιροποιήσουν συμβόλαια.
Ολοκληρώσαμε λέγοντας ότι οι οικογένειες που ανθίζουν
* δημιουργούν περιβάλλον ασφάλειας, ενίσχυσης, ενθάρρυνσης, αποδοχής άνευ όρων για το παιδί,
* εστιάζονται στη λύση κι όχι στο πρόβλημα, στο θετικό –λειτουργικό κι όχι στα λάθη και
* κάνουν ερωτήσεις που «ανοίγουν» το μυαλό, π.χ. πότε λειτούργησες θετικά;
Ακολούθησε συζήτηση με σκέψεις και απορίες των γονέων. Φύγαμε όλοι με συναισθήματα ικανοποίησης, ευχαρίστησης, ανακούφισης, παρά τους όποιους – αναμενόμενους – προβληματισμούς.
Καλή «δουλειά», καλή συνέχεια
Νίκος Μαρκάκης
