1η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ : ΓΟΝΕΪΚΟΤΗΤΑ ΣΕ ΕΝΑΝ ΚΟΣΜΟ ΠΟΥ ΑΛΛΑΖΕΙ ΡΑΓΔΑΙΑ
Στην πρώτη μας συνάντηση εστιαστήκαμε στο γενικότερο πλαίσιο που επικρατεί στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στον κόσμο που επηρεάζει άμεσα τον μικρόκοσμο της οικογένειας. Επειδή η ζωή αλλάζει πλέον ραγδαία σε όλα τα επίπεδα, κανείς δεν ξέρει πώς θα είναι ο κόσμος μας το 2050, το 2060, τότε που τα παιδιά μας θα βγουν στον στίβο της ζωής. Ένα είναι βέβαιο, το αβέβαιο. Ένα είναι σταθερό, το ασταθές, ένα είναι μόνιμο, το προσωρινό… Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν ξέρουμε τι δεξιότητες πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά μας, μιας και δε γνωρίζουμε σε τι κόσμο θα ζήσουν. Για πρώτη φορά αλλάζει και το νόημα του «να είσαι άνθρωπος», με την τεχνητή νοημοσύνη να καταλαμβάνει όλο και περισσότερο χώρο και να καταργεί τον άνθρωπο, καλωσορίζοντας τα cyborg.
Ο τρόπος που διαπαιδαγωγούμε τα παιδιά μας στην εποχή μας δεν είναι αρκετός για να τους δώσει τα νοητικά, συγκινησιακά, ψυχολογικά εφόδια και τις δεξιότητες που χρειάζονται για ν’ ανταπεξέλθουν σε έναν τόσο απαιτητικό κόσμο όπου homo homini lupus ( ο άνθρωπος για τον άνθρωπο λύκος ).
Το σχολείο κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί, όμως εστιάζεται στη συσσώρευση πληροφοριών, δε διδάσκει βιωματικά δεξιότητες που θα τους είναι απαραίτητες για τη μετέπειτα ζωή τους. Γίνεται το παιδί μας πιο ανθεκτικό, αν διαβάσει ένα βιβλίο ή ακούσει μια ομιλία για την ανθεκτικότητα ; Πώς θα διδάξουμε τα παιδιά να μπορούν να διακρίνουν ποια είναι η σημαντική πληροφορία και ποια όχι, ποια είναι fake news, πώς να τις συνδυάσουν με τέτοιον τρόπο που να τους είναι χρήσιμες στη ζωή τους ; Πώς θα παίρνουν σωστές αποφάσεις και πώς θα κάνουν σωστές επιλογές που καθορίζουν το παρόν και το μέλλον τους ; Δεν αρκεί πλέον η θεωρία, χρειάζεται η πράξη, η εμπειρία. Να το μάθουν βιωματικά.
Το σίγουρο πάντως είναι ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που θ’ αντιμετωπίσουν είναι το ψυχολογικό κι ότι τα παιδιά μας θα χρειαστούν άλλου είδους εφόδια, όπως η έξυπνη συναισθηματική νοημοσύνη κι η ψυχική σταθερότητα – ανθεκτικότητα, για να επιβιώσουν ψυχοκοινωνικά, για να κερδίσουν και να χαρούν τη ζωή τους. Και καθώς τα δεδομένα αλλάζουν διαρκώς, θεωρείται δεδομένο ότι θα χρειαστούν να επαναπροσδιορίζουν συνεχώς τον εαυτό τους και κάποιες φορές να τον επαναγεννούν, να τον επανεφεύρουν από την αρχή.
Όλο και περισσότεροι ειδικοί της παιδαγωγικής υποστηρίζουν ότι τα σχολεία πρέπει ν’ αρχίσουν να διδάσκουν μόνο τέσσερα πράγματα : ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ – ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ – ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ / ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ, με πιο σημαντική την ικανότητα να μη φοβάσαι την αλλαγή, να την καλωσορίζεις, να την αντιμετωπίζεις και να την αξιοποιείς υπέρ σου για να ανελιχθείς.
Χρειάζεται λοιπόν να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος του γονέα. Καλός γονέας πλέον δεν είναι αυτός που θυσιάζεται για τα παιδιά του, αυτός που δεν κάνει λάθη, αυτός που παρέχει πολλά υλικά αγαθά και ξοδεύει πολλά χρήματα για το παιδί του. Καλός γονέας είναι ο ευτυχισμένος γονέας, που αναγνωρίζει τα λάθη του και διδάσκεται από αυτά. Αυτός που ξοδεύει ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά του κι όχι μόνο χρήματα, αυτός που αναβαθμίζει τον εαυτό του. Καλός γονέας είναι αυτός που καλλιεργεί την αυτονομία του παιδιού του, που του βάζει όρια, που του δίνει τόση ισχύ, όση αναλογεί στην ηλικία του και στην εξελικτική φάση ζωής που περνά το παιδί. Καλός γονέας είναι αυτός που φροντίζει τον εαυτό του. Καλός γονέας είναι αυτός που διδάσκει κυρίως μέσα από το σωστό του πρότυπο. Καλός γονέας είναι αυτός που, όχι μόνο διδάσκει, αλλά διδάσκεται και από τα παιδιά του.
2η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ : ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ
Σ’ αυτήν τη συνάντησή μας ασχοληθήκαμε με συγκεκριμένες αρχές διαπαιδαγώγησης και χρήσιμες, πρακτικές συμβουλές για γονείς. Ξεκινήσαμε προσπαθώντας να μετακινηθούμε από τη γραμμική θεώρηση των σχέσεων ( σύμφωνα με την οποία το δυσάρεστο, το «πρόβλημα» που συμβαίνει στην οικογένεια οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στα χαρακτηριστικά και στη συμπεριφορά του ατόμου, το οποίο χαρακτηρίζεται αποδιοπομπαίος τράγος ) στην κυκλική θεώρηση, σύμφωνα με την οποία η οικογένεια είναι συγκοινωνούντα δοχεία και όλοι, με αυτά που (δεν) λένε κι αυτά που (δεν ) κάνουν, επηρεάζουν όλους τους άλλους και, αντίστοιχα, επηρεάζονται από αυτά που λένε και κάνουν οι άλλοι. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένας τρόπος επικοινωνίας, η λεγόμενη δυναμική της οικογένειας, η οποία τροφοδοτεί τους ρόλους ( π.χ. θύμα, θύτης ) που με τη σειρά τους τροφοδοτούν τη δυναμική κ.ο.κ.
Εάν η δυναμική, η επικοινωνία, το σχετίζεσθαι είναι δυσλειτουργικό, αυτό θα εκφραστεί με κάποιο σύμπτωμα από κάποιο μέλος της οικογένειας, που συνήθως είναι τα πιο ευάλωτα μέλη, δηλαδή τα παιδιά. Η οικογένεια προσπαθεί να διατηρήσει την ισορροπία της, την ομοιόστασή της, αλλά το σύμπτωμα έρχεται να την ταρακουνήσει, ωθώντας της ν’ αλλάξει. Όπως και να έχει, ο τρόπος που αλληλεπιδρούν, αλληλαντιδρούν τα μέλη της οικογένειας είναι εξίσου, αν όχι σημαντικότερος, από τα δρώντα μέλη και εκεί χρειάζεται να εστιάσουμε την προσοχή μας, για να ανακουφιστεί όλη η οικογένεια κι όχι μόνο το Μαύρο Πρόβατο. Πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζεται να δούμε το πρόβλημα με όρους αλληλεπίδρασης και κυκλικής θεώρησης των πραγμάτων και, φυσικά, όλοι να μετακινηθούν από τις αρχικές τους θέσεις, δυστυχώς / ευτυχώς…
Στη συνέχεια εστιαστήκαμε σε συγκεκριμένες συμβουλές για γονείς τις οποίες είχα φωτοτυπήσει και τις πήραν μαζί τους οι γονείς. Τις αναλύσαμε, τις συζητήσαμε και στο τέλος φύγαμε όλοι πιο ενήμεροι και πιο σοφοί… Αυτήν τη φορά πήραν κι ένα δώρο από εμένα οι γονείς : μια δωρεάν συνεδρία μαζί μου, στο προσωπικό μου γραφείο.
Μερικές από τις αρχές – συμβουλές είναι οι εξής :
Το να είναι κανείς γονέας είναι πλέον και τέχνη, άρα διδάσκεται. Ο γονέας χρειάζεται πλέον εκπαίδευση, συμβουλευτική και ( προφανώς ) «αναβάθμιση». Το να είσαι γονέας, δεν είναι απλά ένας ρόλος, αλλά μέρος αυτού που είσαι ως άνθρωπος. Η καλή διαπαιδαγώγηση περνάει μέσα από την αυτογνωσία του γονέα.
Απενοχοποίηση. Δύσκολοι καιροί. Όλα αλλάζουν. Πετάξτε τύψεις κι ενοχές. Είναι τροχοπέδη στην αλλαγή.
Οπλιστείτε με υπομονή κι επιμονή. Τα πράγματα χειροτερεύουν πριν καλυτερεύσουν. Υπάρχει ελπίδα. Δεν τα ξέρουμε όλα, αλλά έχουμε πλέον αρκετές απαντήσεις.
Ο γονέας να αυτοπαρατηρείται και να αναστοχάζεται σ’ αυτά που είπε και έκανε. Το «σωστό – λάθος, δίκαιο – άδικο» δε βοηθάνε. Να εστιάζεται στο λειτουργικό, το οποίο φαίνεται από τις συνέπειες.
3η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ : Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΥΖΗΤΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
Σ’ αυτήν τη συνάντηση, ως συνήθως κάθε Δεκέμβρη, προσομοιώσαμε μία αστική οικογένεια με δύο παιδιά, μια έφηβη κόρη κι έναν εξάχρονο γιο, που συζητούσαν για τις διακοπές των Χριστουγέννων, πού θα πάνε, πότε, με ποιους και πώς θέλουν να περάσουν τις μέρες αυτές. Έτοιμο σενάριο δεν υπήρχε, το έφτιαχναν καθώς μιλούσαν τα μέλη της οικογένειας.
Αναδύθηκαν οι δυσκολίες που συναντούν οι οικογένειες τις μέρες αυτές. Πώς να ικανοποιηθούν όλοι ; Στο χωριό του παππού και της γιαγιάς δεν υπήρχε ίντερνετ που ήθελε η κόρη, ούτε παιδάκια που ήθελε ο γιος για να παίζει. Οι ανάγκες των γονέων μπήκαν σε δεύτερη μοίρα, προηγούνταν τα παιδιά. Το θέμα έγινε ακόμα πιο σύμπλοκο, όταν εμφανίστηκαν ( τηλεφωνικά ) οι γονείς του πατέρα που ζούσαν στο χωριό, και, διά ζώσης, οι γονείς της μητέρας που ζούσαν στην ίδια πολυκατοικία με το ζευγάρι. Και αυτοί προσπαθούσαν και πίεζαν να γίνει αυτό που ήθελαν. Το ζευγάρι, αν και αγαπημένο, δυσκολευόταν να βρει μία λύση που θα τους ικανοποιούσε όλους, ενώ οι ανάγκες και οι επιθυμίες του ζευγαριού είχαν μπει σε δεύτερη μοίρα. Το ευχάριστο ήταν ότι τελικά μπόρεσαν και βρήκαν μία σύνθεση που όλοι έμειναν ικανοποιημένοι, κάνοντας βέβαια, όλες οι πλευρές, τις απαραίτητες υποχωρήσεις και συμβιβασμούς.
Είναι σημαντικό να ακουστούν οι ανάγκες κι οι επιθυμίες όλων των μελών της οικογένειας και μετά να γίνει διαπραγμάτευση προσπαθώντας να βρούνε μία κοινά αποδεκτή λύση, έτσι ώστε όλοι να είναι ευχαριστημένοι και κανείς να μην είναι λυπημένος ή θυμωμένος. Δύσκολο, πολύ δύσκολο…
Περιμένουμε από τα λαμπιόνια, τα στολίδια, τα ακριβά δώρα, τα μελομακάρονα, τους κουραμπιέδες και τις εκδρομές στην Αράχοβα να γεμίσουμε την ψυχή μας. Καλά είναι κι αυτά, βοηθούν με τον τρόπο τους. Αλλά είναι εξωτερικά πράγματα. Δε ζεσταίνουν σωστά την ψυχή μας, δε θρέφουν σχέσεις. Αυτό που ζεσταίνει την καρδούλα μας είναι η ψυχική, ειλικρινής, αυθεντική σύνδεση. Είναι η ολόκληρη, η ολόπλευρη προσωπική παρουσία στο εδώ και τώρα, η συνεργασία και συμβολή στο κοινό έργο – όποιο κι αν είναι αυτό – που φέρνει την επιθυμητή κοντινότητα και ζεσταίνει τις καρδιές μας.
Η ζεστασιά των εορτών δε χαρίζεται, κερδίζεται με δυναμική κι όχι παθητική παρουσία. Η ζεστασιά των εορτών συνδημιουργείται, συγκατασκευάζεται, καταρχάς στο επίπεδο του ζευγαριού και κατόπιν με όλα τα μέλη της οικογένειας. Δεν είναι ούτε αυτονόητη ούτε δεδομένη, επειδή έχουμε Χριστούγεννα, τρώμε μαζί ή επειδή φέρνει δώρα στα παιδιά ο Αϊ-Βασίλης…
Ξοδεύουμε πολλά χρήματα σε ακριβά δώρα για να γεμίσουμε το κενό της σχέσης με τον / τη σύντροφό μας και τα παιδιά μας, επειδή αυτό πλασάρει η καταναλωτική κοινωνία μας ως ευτυχία. Λυπηρό, πολύ λυπηρό… Ας μην ξοδέψουμε φέτος πολλά χρήματα σε ακριβά δώρα. Ας «ξοδέψουμε» πολύ χρόνο με τον/τη σύντροφό μας, με τα παιδιά μας, με Δικούς μας ανθρώπους που τους αγαπάμε και μας αγαπούν. Το καλύτερο δώρο είναι ο άνθρωπος…
Ας μην περιμένουμε από τα Χριστούγεννα να δώσουνε νόημα σε μας… Εμείς έχουμε να δώσουμε νόημα στα Χριστούγεννα κι όχι αυτά σ’ εμάς.
4η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ : ΖΕΥΓΑΡΙ – ΓΡΑΜΜΑ ΜΕ ΕΠΙΘΥΜΙΕΣ
Αρχικά «δουλέψαμε» ατομικά, κι όπως πάντα απόρρητα. Το κάθε μέλος της σχολής γονέων είχε να γράψει μία λίστα συγκεκριμένων παραπόνων ( π.χ. «καθυστέρησε πολύ να γυρίσει από τη δουλειά και δε με ειδοποίησε» ) που είχε / έχει από τον / τη σύντροφό του, όσο απλά κι ασήμαντα ας φαίνονται. Στη συνέχεια ιεράρχησε τα πέντε πιο σημαντικά παράπονα στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο και στη φάση ζωής που βρίσκεται .
Κατόπιν έγραψε μία συγκεκριμένη, ρεαλιστική ανάγκη ή επιθυμία που κρύβεται πίσω από τα πέντε πρώτα παράπονα, π.χ. «Θα ήθελα, όταν καθυστερεί, να με ενημερώνει εγκαίρως.» Μετά έγραψε ένα γράμμα στον / στη σύντροφό του που τον / την παρακαλούσε να προσπαθήσει να ικανοποιήσει έστω και μία από αυτές τις ανάγκες – επιθυμίες, όποτε θέλει, όσο θέλει, χωρίς πίεση, κρατώντας μυστικό ποια επιθυμία θα ικανοποιούσε και χωρίς να λογοκρίνει εάν οι επιθυμίες αυτές του φαίνονται λογικές ή παράλογες, σωστές ή λανθασμένες, δίκαιες ή άδικες, σημαντικές ή ασήμαντες. Τον / την παρακαλούσε επίσης να γράψει κι αυτός / κι αυτή, εάν θέλει, ένα παρόμοιο γράμμα με τις δικές του / της επιθυμίες και τον / τη διαβεβαίωνε ότι θα προσπαθούσε με τη σειρά του / της να ικανοποιήσει κι αυτός / κι αυτή όσες περισσότερες επιθυμίες μπορούσε.
Κλείσαμε το γράμμα σε έναν μικρό φάκελο και είπαμε, εάν κι εφόσον τους κάνει νόημα, όποτε νιώθουν έτοιμοι, να το δώσουν στον / στη σύντροφό τους κάποια στιγμή που θα είναι οι δυο τους και θα υπάρχει ζεστό κι ευχάριστο κλίμα επικοινωνίας μεταξύ τους.
Σε δεύτερο γύρω συζητήσαμε κι αναλύσαμε τη μεγάλη αξία που έχει αυτή η άσκηση. Ο στόχος ήταν να καταδείξουμε ότι ο δρόμος της γκρίνιας και των παραπόνων είναι καταδικασμένος σε αποτυχία, διότι μιλάμε για τον άλλον, τον κρίνουμε, τον δικάζουμε, τον αμφισβητούμε, τον πιέζουμε, με αποτέλεσμα ο άλλος να «κλείνεται» και να δυσφορεί. Ο δρόμος αυτός δεν παράγει ούτε σύνθεση ούτε ευχάριστο συναίσθημα, γι’ αυτό, καλό θα ήταν να τον καταργήσουμε και να περπατάμε τον καινούριο δρόμο.
Ο δρόμος αυτός είναι μεν πιο δύσκολος, διότι χρειάζεται ν’ ανοίξουμε την καρδούλα μας και να καταθέσουμε σκέψεις και συναισθήματα, κάτι που μας κάνει να νιώθουμε εκείνη τη στιγμή ευάλωτοι. Είναι πολύ πιο εύκολο να μιλάμε και να κρίνουμε τους άλλους και να ζητάμε αυτοί, όχι απλώς ν’ αλλάξουν, αλλά να έρθουν στη δική μας συχνότητα, στον δικό μας τρόπο σκέψης και λειτουργίας. Ειδικά, ο ανασφαλής άνθρωπος, ζητάει από τον άλλο να είναι copy – paste του εαυτού του, ακριβές του αντίγραφο, για να νιώθει ο ίδιος ασφάλεια και σιγουριά, καταστρέφοντας όμως , με τον τρόπο αυτόν, τη σχέση. Ξεκαθαρίσαμε ότι είναι μύθος και δυσλειτουργικό να πιστεύουμε ότι η καλή επικοινωνία – σχέση προϋποθέτει ότι θα υπάρχει πλήρης ταύτιση απόψεων σε όλα τα θέματα κι ότι το να προσπαθείς για τη σχέση είναι σημάδι ότι η σχέση δεν πάει καλά. Η καλή, λειτουργική σχέση προϋποθέτει και συνεπάγεται σεβασμό κι αποδοχή του άλλου έτσι όπως είναι, αξιοποίηση της αυτονόητης πλέον διαφορετικότητας και σύνθεση των δύο απόψεων, έτσι ώστε και οι δύο πλευρές να έχουν ευχάριστο συναίσθημα και κανείς να μη νιώθει ηττημένος.
Στην άσκηση αυτή φαίνεται και πόσο σημαντικό είναι να μετακινηθούμε από το πρόβλημα στη λύση κι να εστιάσουμε εκεί, καθώς και πόσο σημαντικό είναι για την καλή επικοινωνία – σχέση του ζευγαριού να μη μένουμε στα παράπονα που μας εκφράζει ο άλλος, αλλά να του ζητάμε να μας κοινωνήσει την ανάγκη ή την επιθυμία που κρύβεται κάτω από το παράπονό του/ της.
Η σχέση, λοιπόν του ζευγαριού, είναι σαν το λουλούδι, θέλει φροντίδα, νοιάξιμο, συχνό πότισμα και λίπασμα πού και πού, για να παραμένει το λουλούδι ανθισμένο. Είναι και το καλύτερο δώρο για τα παιδιά μας….
5η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ : ΘΕΩΡΙΑ ΔΕΣΜΟΥ – JOHN BOWLBY
Κάναμε μία σύντομη αναδρομή στον τρόπο διαπαιδαγώγησης του 20ού αιώνα, όπου κυριαρχούσε ο Συμπεριφορισμός που ήταν πολύ σκληρός για τα παιδιά. Οι ψυχολόγοι της εποχής εκείνης ενθάρρυναν τους γονείς να είναι συναισθηματικά αποστασιοποιημένοι από τα παιδιά τους, να δίνουν περισσότερη βάση στην πειθαρχία, παρά στη στοργή και την τρυφερότητα και να τους δίνουν κι ένα χέρι ξύλο. Η αυθεντία της εποχής, ο John Watson, έλεγε στους γονείς να «μην μπαίνουν στον πειρασμό να χαϊδεύουν τα παιδιά τους, διότι η αγάπη είναι ένα επικίνδυνο όργανο». Θεωρούσε εξάλλου ότι η συναισθηματική φύση των γυναικών είναι μειονέκτημα που τις εμπόδιζε να ωθήσουν τα παιδιά τους στην ανεξαρτησία. Τα άφηναν λοιπόν τα παιδιά να κλαίνε μόνα τους ώσπου να κοιμηθούν, για να μάθουν να ελέγχουν τον εαυτό τους και τα συναισθήματά τους…
Στα μέσα όμως του 20ού αιώνα εμφανίζεται ένας Βρετανός ψυχίατρος, Ο John Bowlby, ο οποίος κατάφερε να σπάσει των κώδικα των αισθηματικών σχέσεων και να φέρει επανάσταση στις σχέσεις και στο τοπίο του έρωτα και της αγάπης.
Υποστήριζε ότι είμαστε σχεδιασμένοι να αγαπάμε λίγους και πολύτιμους ανθρώπους που θα μας κρατάνε και θα μας προστατεύουν στις καταιγίδες της ζωής και ότι τα μωρά αναπτύσσουν στενή σχέση προσκόλλησης με ένα άτομο, συνήθως τη μητέρα. Ήταν πεπεισμένος ότι η βάναυση συμπεριφορά των προηγούμενων δεκαετιών από τους γονείς μπορούσε να προκαλέσει μη αναστρέψιμες ζημιές στο παιδί και να το οδηγήσουν σε κατάθλιψη, μειωμένη νοημοσύνη και ψυχοπάθεια.
Τα πειράματα του Harry Harlow ( 1958 ) με πιθήκους μακάκος ρέζους ήρθαν να υποστηρίξουν με αποδείξεις τη θεωρία του Bowlby. Το συμπέρασμα του Harlow ότι η τροφή σε καμία περίπτωση δεν είναι σημαντικότερη από την πτυχή του δεσμού μητέρας – παιδιού, έφεραν επανάσταση. Πειραματικές αποδείξεις του πρόσφερε και η Mary Ainsworth με το πείραμά της «Strange situation» ( συνθήκη ξένου ), στο οποίο μία μητέρα έφευγε από το δωμάτιο που έπαιζε με το νήπιό της και έμπαινε μία άγνωστη για το παιδί γυναίκα.
Διέκριναν τρεις τύπους δεσμού – συναισθηματικής σύνδεσης μητέρας – παιδιού : ΑΣΦΑΛΗ – ΑΓΧΩΔΗ – ΑΠΟΦΕΥΚΤΙΚΟ .
Ο Edward Tronick με το πείραμά του «Still face experiment» ( το πείραμα του ανέκφραστου προσώπου ) ( 1970 ) σχετικά με τη σχέση μητέρας – βρέφους κατέδειξε πόσο σημαντική είναι η αλληλεπίδραση μητέρας- βρέφους καθώς και την ανάγκη μας για σύνδεση από πολύς νωρίς στη ζωή μας. Ο Bowlby δικαιωνόταν για άλλη μία φορά. Ευτύχησε δε να δει πριν πεθάνει να γίνεται η θεωρία του ο ακρογωνιαίος λίθος για την ανατροφή των παιδιών στον δυτικό κόσμο. Σήμερα δεν αμφιβάλλει πλέον κανείς ότι τα παιδιά έχουν απόλυτη ανάγκη για στενή συναισθηματική και σωματική επαφή με αγαπημένα άτομα. Κι όχι μόνο τα βρέφη, όχι μόνο τα παιδιά, όχι μόνο οι έφηβοι, αλλά όλοι μας, μικροί μεγάλοι, θέλουμε να υπάρχει πάντα ένα ασφαλές λιμανάκι όταν βγαίνουμε στα κύματα της ζωής…
6η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ : ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΝ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
Μας δόθηκε η ευκαιρία να κάνουμε «ιδιαίτερο» μάθημα και ν’ αφήσουμε κατά μέρος τις θεωρίες και να περάσουμε σε συγκεκριμένα θέματα κι απορίες που έφεραν οι ίδιες οι μητέρες μέσα από τη ζωή τους. Τέτοιου είδους συζητήσεις διέπονται από το ιατρικό απόρρητο, επομένως δεν μπορώ να πω και να γράψω τι είπε ο κάθε γονέας. Μπορούμε όμως να πούμε κάποια πράγματα γενικά. Συζητήθηκαν πολύ σημαντικά θέματα όπως
*Η ισχύς : τα παιδιά χρειάζονται πλέον όχι ηγέτες, αλλά ηγείσθαι, μία διεργασία η οποία συνδιαμορφώνεται από τους γονείς. Οι γονείς να δίνουν στα παιδιά τόση ισχύ όση αναλογεί στη φάση ζωής που βρίσκονται τα παιδιά.
*Η λειτουργική επικοινωνία : η επικοινωνία είναι δύσκολη υπόθεση στις μέρες μας. Για να είναι επιτυχημένη χρειάζεται να μη μιλάμε για τον άλλο και να του λέμε τι να (μην) κάνει, να μην του κάνουμε τον δάσκαλο, τον λοχαγό, τον ψυχολόγο, αλλά να μιλάμε για τον εαυτό μας σε σχέση με τον άλλο, να καταθέτουμε τα συναισθήματά μας γι’ αυτό που έγινε / γίνεται, να μην κολλάμε στο πρόβλημα, αλλά να μετακινηθούμε στη λύση, να καταθέσουμε συγκεκριμένη πρόταση για συγκεκριμένο πρόβλημα, η οποία πρέπει να είναι ρεαλιστική κι εφαρμόσιμη. Κατόπιν να γίνεται η διαπραγμάτευση με στόχο να βρεθεί μία σύνθεση, έτσι ώστε και οι δύο πλευρές να νιώθουν ευχάριστο συναίσθημα και κανείς να μη νιώθει ηττημένος.
*Η αγάπη, η αποδοχή : να είναι άνευ όρων για το παιδί μας και να είναι «μεγαλωτική», να υπηρετεί την αυτονομία του παιδιού. Στόχος του γονέα είναι να αυτοκαταργηθεί. Το βλέμμα του γονέα να είναι γεμάτο τρυφερότητα, να είναι ιαματικό, το παιδί να βλέπει στα μάτια μας πόσο πολύ το αγαπάμε. Είναι πολύ σημαντικό για την αυτοεκτίμησή του.
7η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ : ΘΕΜΑ : ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΝ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
Και σ’ αυτήν την τελευταία μας γι’ αυτήν τη σχολική χρονιά συνάντηση, αφήσαμε κατά μέρος τις θεωρίες και περάσαμε στην πρακτική εφαρμογή. Οι γονείς έφεραν δικά τους θέματα, τα οποία τα αναλύσαμε, τα συζητήσαμε, τα αξιοποιήσαμε. Μιας και αυτές οι συζητήσεις διέπονται από το ιατρικό απόρρητο, αναφέρω ενδεικτικά μερικά από τα θέματα που αναδύθηκαν:
Όρια : Το παιδί χρειάζεται όρια. Πότε θα διαβάσει, πότε θα κοιμηθεί, πόση τηλεόραση θα δει. Τα όρια όμως πρέπει να είναι ξεκάθαρα μεν, ευέλικτα δε, π.χ. το Σάββατο το βραδάκι ας κοιμηθούν τα παιδιά λίγο πιο αργά για να δουν την ελληνική ταινία στην τηλεόραση. Να βάλουμε όρια ατομικά, ζευγαρικά, οικογενειακά, διαγενεϊκά. Είναι ένας από τους βασικότερους λειτουργικούς παράγοντες.
Αναδύθηκε όπως και στην προηγούμενη συνάντηση και το θέμα του λάθους. Όποιος μαθαίνει έχει δικαίωμα στο λάθος. Το παιδί έχει δικαίωμα στο λάθος. Κι ο γονέας που μαθαίνει έχει δικαίωμα στο λάθος. Είναι επιτρεπτό κι αναμενόμενο το λάθος στην εποχή μας που όλα αλλάζουν τόσο γρήγορα. Είναι όμως ανεπίτρεπτο να μη μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Να μην τα φοβόμαστε λοιπόν, αλλά να τ’ αξιοποιούμε, να διδαχτούμε κάτι από αυτά. Ό,τι δυσλειτουργικό να το πετάξουμε και να δοκιμάσουμε κάποιο άλλο κοκτέιλ…
Μιλήσαμε για τον θυμό. Ο θυμός έρχεται για να μας βοηθήσει, όταν το σύστημά μας δέχεται επίθεση, δηλαδή όταν μας ειρωνεύονται, μας προσβάλλουν, μας κοροϊδεύουν, μας αμφισβητούν κτλ. Ο εαυτός μας έχει ανάγκη αυτοπροστασίας και ο θυμός τον βοηθάει να δείχνει πιο φοβιστικός. Άρα υπηρετεί την επιβίωσή μας. Όμως χρειάζεται μεγάλη προσοχή, διότι, όταν μπει στα κόκκινα, λέμε και κάνουμε πράγματα που μετά το μετανιώνουμε, αλλά είναι ήδη αργά, γιατί το κακό έχει γίνει και δε γυρίζει πίσω. Προσπαθούμε λοιπόν να παρακολουθούμε τον θυμό μας κι όταν δούμε ότι περνάει τα επιτρεπτά όρια, να διακόψουμε τη συζήτηση και να κάνουμε διαχείριση θυμού.
Μιλήσαμε και για τα καυγαδάκια και την κρίση στο ζευγάρι. Οι κρίσεις πλέον είναι καθημερινό φαινόμενο. Είναι σημάδι κι ότι η σχέση είναι ζωντανή. Το θέμα είναι πώς καυγαδίζουμε και πώς κλείνουμε τον καυγά, π.χ. μουτρωμένοι. Το σημαντικό είναι να αξιοποιήσουμε την κρίση και να καταλάβουμε κάποια πράγματα για τον εαυτό μας ( π.χ. όσο γκρινιάζει η σύζυγος στον σύζυγο, τόσο τον διώχνει, τόσο τον χάνει, δεν τον κερδίζει ), να καταλάβουμε και πράγματα για τον άλλο, που στον θυμό του πάνω μας δίνει πολλές πληροφορίες για το πώς σκέφτεται και πώς λειτουργεί. Ένας χρυσός κανόνας επικοινωνίας είναι να μη μιλάω για τον άλλο και να του λέω τι να κάνει και τι να μην κάνει, αλλά να μιλάω για τον εαυτό μου σε σχέση με τον άλλον, π.χ. «Αυτό που λες τώρα με κάνει να νιώθω λύπη, απογοήτευση και θυμό, διότι έγινες δικαστής και με δίκασες και με καταδίκασες.»
Τελικά, η αναβάθμιση του γονέα είναι αυτή που αναβαθμίζει και τη σχέση και τα παιδιά μας. Μεγαλώνουμε λοιπόν τα παιδιά μας «μεγαλώνοντας» τον εαυτό μας…
Ήταν μία πολύ εποικοδομητική χρόνιά και όσοι γονείς την παρακολούθησαν έφυγαν με συναισθήματα χαράς, ανακούφισης, ευχαρίστησης, ευγνωμοσύνης και αναμονής για την επόμενη συνάντηση. Ραντεβού τον ερχόμενο Οκτώβριο…
Περισσότερες λεπτομέρειες και πληροφορίες για όλες τις προαναφερθείσες συναντήσεις μπορούν, όσοι ενδιαφέρονται, να διαβάσουν στα άρθρα που έχω ανεβάσει στην ιστοσελίδα μου, synixisi.gr
Καλή συνέχεια… Νίκος Μαρκάκης
